Akçaabat'ın kuruluş dönemine ışık tutan kaynakların pek çoğu yok olup gitmiştir. Roma, Bizans ve hatta Osmanlı dönemine ait yapıtlar yakılıp yıkılmıştır. Özellikle Akçaabat'ın yakın geçmişini aydınlatan belgeler, anılar, armağanlar 1916-1918 yıllarını kapsayan Rus işgali sırasında yağma edilmiştir.
Kuruluş dönemine ilişkin çok fazla görüş ortaya atılmasının sebebi de bu olsa gerek. Ancak konumu itibariyle Trabzon'a yakın olduğu için, Trabzon tarihinde vuku bulan olayların pek çoğu Akçaabat'ı da etkilemiştir. Aslında Akçaabat Trabzon'un bir ilçesi olmaktan çok, onun oldukça gelişmiş bir mahallesi gibidir. Şu da Akçaabat için bilinen bir gerçek ki; Doğu Karadeniz Bölgesi'nin en önemli ticaret merkezi olan Trabzon'un tek doğal limanı Akçaabat'tır.
Trabzon'a rıhtım yapılmadan önce, bu civardaki yük ve yolcu gemileri fırtınalı havalarda Akçaabat limanına kaçmak zorunda kalırlardı. Doğal liman niteliğinde olan Akçaabat tarih boyunca bu yöreye gelen ticaret ve savaş gemilerinin barınağı olmuştur.
Kuruluş dönemine ilişkin ortaya atılan görüşlerden biri şöyledir:
Akçaabat'ın eski ismi Pulathane idi. Daha doğrusu bugün ilçe merkezinin olduğu yere Pulathane, çevresine ise Akçaabat denirdi. Trabzon' daki Rumların puta taptıkları o dönemlere, Pulathane' deki Rumlar da kavak ağacına taparlardı. Zaten Rum dilinde pulathane kavak ağacı anlamına gelirdi. Kavak ağacına tapan bu insanların yaşadığı bu bölgeye Pulathane denirdi. Daha sonraları halkının zengin oluşu nedeniyle 'Abat olmuş zengin' anlamına gelen 'Akçaabat' adıyla adını almıştır.
Kronolojik sıralama ile Akçaabat için önemli olayları şu şekilde sıralamak mümkün;
MÖ 700 Akçaabat Miletos ticaret kolonilerinin bir uzantısıdır.
MÖ 312 Akçaabat Pontus krallığının eline geçti.
1214 Akçaabat Trabzon Rum İmparatorluğunun eline geçti.
1461 Akçaabat Trabzon'la birlikte Fatih Sultan Mehmet tarafından Osmanlı devleti topraklarına katıldı. Akçaabat'ın 10 km. batısında Akçakale denilen yerde halen duvarları duran bir kale vardır. Fatih Trabzon'u ve Akçaabat'ı aldığı zaman, çevre halkı bu kaleye kaçmış ve Osmanlı ordusuna karşı direnmiştir.
1810 Akçaabat tarihi açısından Osmanlı döneminin en önemli olayı 1810 yılı ramazan ayında yaşanan SARGANA DESTANI' dır. Bu tarihte 18 gemiden oluşan bir Rus donanması Akçaabat'ın Sargana mevkiine çıkarma yapmak isteyip yöreyi işgale kalkışmıştır. Ancak, Akçaabat halkı ile yöreden yetişenlerin kahramanca direnmeleri karşısında Rus kuvvetleri tutunamayıp bozguna uğramış ve gerisin geri kaçmışlardır.
1884 Akçaabat, Teşkilat Nizamnamesi gereği ilçe kimliğini kazandı.
20 Nisan 1916 Birinci Dünya Savaşı sırasında Doğu Karadeniz Bölgesi'ni işgale kalkan Çarlık Rusya kuvvetleri önce 18 Nisan 1916'da Trabzon'u, iki gün sonra da 20 Nisan 1916'da Akçaabat'ı işgal etmişlerdir.
17 Şubat 1918 Ancak bu işgal uzun sürmedi ve 17 Şubat 1918'de düşman işgalinden kurtulan Akçaabat, Cumhuriyet döneminde kültür, sanat, eğitim, ticaret gibi alanlarda hızla gelişen ve adına layık zengin olan bir ilçe durumuna geldi.
www.akcaabat.gov.tr
